Een empathische benadering en zelfzorg kunnen een wereld van verschil maken voor jou en je leerlingen. Lees verder om te ontdekken hoe je vandaag kunt beginnen.
Toen ik voor de klas stond, heb ik vaak gezocht naar de juiste benadering voor kinderen met heftige reacties. Soms voelde ik me machteloos en wist ik niet hoe ik het beste kon reageren. Als leerkracht wil je het beste voor je leerlingen, maar het kan lastig zijn om de juiste weg te vinden, vooral bij kinderen die veel hebben meegemaakt.
Toen ontdekte ik traumasensitief lesgeven. Deze benadering opende mijn ogen voor wat er onder het gedrag van kinderen schuilt en hielp me om hen beter te ondersteunen. Wat ik vooral leerde, is dat het begint bij jezelf. Door inzicht te krijgen in mijn eigen emoties en reacties, kon ik rustiger en empathischer reageren.
Dit maakte het contact met mijn leerlingen zoveel beter. Traumasensitief lesgeven helpt je om de diepere oorzaken van gedrag te zien en een veilige, ondersteunende omgeving te creëren voor elke leerling. Onderaan het artikel heb ik wat praktische downloads voor je! Dus lees snel verder en heel veel succes!
Groetjes,
Laura
Wat is Traumasensitief Lesgeven?
Traumasensitief lesgeven is een benadering waarbij je als leerkracht bewust bent van de invloed die trauma kan hebben op het gedrag en het leervermogen van kinderen. Het gaat erom dat je de signalen van trauma herkent en je aanpak aanpast om een veilige en ondersteunende omgeving te creëren voor je leerlingen.
Trauma kan ontstaan door allerlei ervaringen, zoals misbruik, verwaarlozing, verlies, of geweld. Deze ervaringen kunnen diepgaande effecten hebben op de ontwikkeling van een kind. In de klas kunnen deze effecten zich uiten in allerlei gedragingen, zoals snel boos worden, zich terugtrekken, moeite hebben met concentreren, of juist extreem druk zijn.
Maar traumasensitief lesgeven gaat niet alleen over deze grote, heftige trauma’s. Het gaat ook over kleinere, alledaagse ervaringen die een kind van streek kunnen maken. Denk aan een scheiding van ouders, pesten, ziekte in de familie, of verhuizing naar een nieuwe omgeving. Deze ‘kleinere’ trauma’s kunnen ook een diepe impact hebben op hoe een kind zich voelt en gedraagt in de klas.
Wat traumasensitief lesgeven voor mij betekent, is dat ik beter begrijp waarom een kind zich op een bepaalde manier gedraagt. In plaats van een kind te zien als “moeilijk” of “lastig”, kijk ik nu naar wat eronder ligt. Wat heeft dit kind meegemaakt? Hoe kan ik helpen om een omgeving te creëren waarin het zich veilig en begrepen voelt?
Het gaat ook om zelfzorg. Door inzicht te krijgen in mijn eigen emoties en reacties, kan ik rustiger en empathischer zijn. Dit maakt het niet alleen makkelijker om met de kinderen om te gaan, maar helpt ook om een positieve en ondersteunende sfeer in de klas te creëren. Wanneer ik zelf in balans ben, kan ik de kinderen beter ondersteunen en begeleiden.
Bevalt deze manier van werken en wil je meer weten over traumasensitief werken? Dan kan ik je het boek De Traumasensitieve School aanraden!
Eerste Stap: Zorg voor Jezelf als Leerkracht
Om goed voor je leerlingen te kunnen zorgen, is het belangrijk dat je ook goed voor jezelf zorgt. Als leerkracht speel je een cruciale rol in het leven van je leerlingen. Je hebt veel invloed, maar deze verantwoordelijkheid kan ook veel van je vragen.
Zelfzorg helpt je om emotioneel en fysiek gezond te blijven. Door goed voor jezelf te zorgen, kun je geduldiger, empathischer en effectiever zijn in je werk. Het helpt je om je eigen grenzen te bewaken en te voorkomen dat je overweldigd raakt door de dagelijkse uitdagingen van het lesgeven.
Start met Mindfulness voor Jezelf
Mindfulness is een effectieve manier om stress te verminderen en je eigen emoties beter te reguleren. Door dagelijks een paar minuten te nemen voor mindfulness, kun je kalmer en meer gefocust voor de klas staan. Het helpt je om in het moment te blijven en beter om te gaan met stressvolle situaties.
Oefening: Dagelijkse Ademruimte
Stap 1: Stop en Wees Bewust van het Huidige Moment. Pauzeer en vertraag, wacht met reageren (mits er geen gevaar is natuurlijk).
Stap 2: Breng je Aandacht naar je Ademhaling. Richt je volledige aandacht op je ademhaling. Voel de ademhaling zoals die in en uit je lichaam beweegt. Volg een paar ademhalingen zonder iets te veranderen, gewoon opmerken hoe het voelt om in te ademen en uit te ademen.
Stap 3: Verbreed je Aandacht. Breid je bewustzijn uit naar je hele lichaam. Merk eventuele spanningen, emoties of gedachten op. Probeer alles te observeren zonder oordeel, gewoon opmerken wat er is.
Stap 4: Stel jezelf de Vraag: Wat heb ik nu nodig? Sta even stil bij deze vraag en luister naar het antwoord dat vanuit jezelf komt. Dit kan je helpen om bewust te worden van je eigen behoeften en deze te erkennen.
Begin je dag met deze oefening om rustiger en meer gefocust voor de klas te staan. Het helpt je om in het moment te blijven en beter om te gaan met stressvolle situaties. Je zult merken dat je geduldiger bent en meer aanwezig kunt zijn voor je leerlingen. Wanneer je zelf in balans bent, kun je de kinderen beter ondersteunen en begeleiden.
Voor mijn cursus Met Aandacht – Mindfulness & Ontspanning voor Leerkrachten heb ik verschillende korte meditaties ingesproken. Je kunt deze zelf (gratis) beluisteren en downloaden op mijnyoganidra.nl. Op deze site heb je gratis toegang tot al mijn yoga nidra’s en korte mindful-momentjes. Deze meditaties zijn ontworpen om je te helpen ontspannen en je mentale welzijn te verbeteren, zodat je optimaal kunt functioneren als leerkracht en mens.
Tweede Stap: Waarnemen en Interpreteren van Gedrag
Nadat je voor jezelf hebt gezorgd en jezelf hebt gekalmeerd met mindfulness, is het belangrijk om met rust en helderheid naar het gedrag van je leerlingen te kijken. Het gedrag dat je ziet is vaak slechts het topje van de ijsberg. Door goed te observeren en te proberen te begrijpen wat er onder het oppervlak ligt, kun je beter inspelen op de behoeften van je leerlingen.
Gebruik de IJsbergmetafoor om Gedrag te Begrijpen
Denk aan de ijsbergmetafoor: het gedrag dat je ziet, is slechts het topje van de ijsberg. Onder het oppervlak liggen de gevoelens, gedachten en ervaringen die het gedrag beïnvloeden. Deze onderliggende factoren kunnen angst, verdriet, frustratie, traumatische herinneringen of negatieve overtuigingen over zichzelf omvatten. Door deze onderliggende factoren te herkennen, kun je beter begrijpen waarom een kind zich op een bepaalde manier gedraagt.
Wat Kun Je Doen als Leerkracht?
Observeer Zonder Oordeel
Neem de tijd om het gedrag van het kind te observeren zonder direct te oordelen. Vraag jezelf af wat dit gedrag zou kunnen betekenen en welke onderliggende factoren een rol kunnen spelen. Probeer de situatie objectief te bekijken en wees nieuwsgierig naar wat er allemaal ‘onder water’ mee kan spelen.
Gedrag Begrijpen
Probeer je in te leven in wat het kind mogelijk doormaakt. Vraag jezelf af wat het kind heeft meegemaakt dat dit gedrag veroorzaakt. Welke emoties zou dit kind kunnen voelen? Wat zijn de mogelijke triggers voor dit gedrag? Door deze vragen te stellen, kun je dieper ingaan op de oorzaken van het gedrag en een beter begrip krijgen van de situatie.
Reflecteer op je Eigen Reacties
Sta stil bij wat het gedrag van het kind in jou oproept. Dit is een hele belangrijke stap om je eigen emoties en reacties te begrijpen en te reguleren. Voel je je gefrustreerd, boos, machteloos of verdrietig? Welke gedachten komen in je op als je dit gedrag ziet? Hoe beïnvloeden deze emoties en gedachten jouw reactie op het kind? Door je bewust te zijn van je eigen reacties, kun je beter omgaan met de situatie en effectiever reageren.
Oefening voor Zelfreflectie
Neem een moment om jezelf deze vragen te stellen en je antwoorden op te schrijven. Dit helpt je om je eigen emoties en reacties beter te begrijpen en er bewust mee om te gaan. Reflectievragen kunnen zijn:
- Gebeurtenis: Wat gebeurde er precies? Beschrijf de situatie.
- Gedrag: Wat was het gedrag van het kind dat je opmerkte?
- Gevoel: Wat voelde je zelf op dat moment?
- Gedachte: Welke gedachten kwamen er in je op?
- Gevolg: Hoe reageerde je op het gedrag van het kind?
- Toekomst: Wat zou je anders willen doen de volgende keer?
Door het gedrag van je leerlingen door de lens van de ijsbergmetafoor te bekijken en stil te staan bij je eigen reacties, kun je beter begrijpen wat er onder het oppervlak speelt. Dit inzicht helpt je om empathisch en effectief te reageren. Het bewust worden van je eigen emoties en reacties is een belangrijke eerste stap naar een meer traumasensitieve benadering.
Derde Stap: Het Kind Benaderen en Verder Helpen
Nadat je het gedrag van het kind hebt waargenomen, geïnterpreteerd en gereflecteerd op je eigen reacties, is het tijd om het kind op een empathische en effectieve manier te benaderen en verder te helpen. Een traumasensitieve benadering van lesgeven richt zich op het creëren van een veilige en ondersteunende omgeving waarin kinderen zich gezien en begrepen voelen.
Empathie en Vertrouwen Opbouwen
Het is ontzettende belangrijk om een vertrouwensrelatie op te bouwen met het kind. Dit begint met empathie en het laten zien dat je er bent om te helpen. Laat het kind weten dat je zijn of haar gevoelens erkent en serieus neemt. Dit kun je doen door actief te luisteren, oogcontact te maken en een kalme en vriendelijke toon te gebruiken.
Bied Structuur en Veiligheid
Empathie betekent niet dat er geen grenzen zijn. Juist een duidelijke structuur en consequente aanpak zorgen voor veiligheid en voorspelbaarheid, wat essentieel is voor kinderen, vooral die met trauma. Zorg voor een consistente routine in de klas en stel duidelijke verwachtingen. Dit helpt kinderen om zich veilig te voelen en vermindert angst en onzekerheid.
Introduceer Kalmkaarten en een Kalmhoekje
Een effectieve manier om kinderen te helpen kalmeren is door het gebruik van kalmkaarten en het inrichten van een kalmhoekje in de klas. Kalmkaarten zijn lijntekeningen met ademhalingsoefeningen en andere rustgevende activiteiten die kinderen kunnen helpen om tot rust te komen. Een kalmhoekje is een speciale plek in de klas waar kinderen zich kunnen terugtrekken om zichzelf te kalmeren. (Onderaan dit artikel staan ze als download!)
Inrichten van een Kalmhoekje
Een kalmhoekje is een rustige plek in de klas waar kinderen zich kunnen terugtrekken om te kalmeren. Het kan worden uitgerust met kalmkaarten, sneeuwbollen, sensorische materialen en andere rustgevende hulpmiddelen.
Kies een rustige hoek van de klas en maak deze comfortabel met kussens, een matje of een zachte stoel. Plaats kalmkaarten, sneeuwbollen, sensorische materialen zoals stressballen of zachte doeken, en andere rustgevende items in de hoek. Moedig kinderen aan om het kalmhoekje te gebruiken wanneer ze zich overweldigd voelen.
Oefen Geduldig en Consistent
Het kan tijd kosten voordat een kind zich veilig genoeg voelt om zich open te stellen en de aangeboden hulp te accepteren. Wees geduldig en blijf consistent in je benadering. Geef het kind de tijd die het nodig heeft om te wennen aan nieuwe routines en technieken.
Positieve Bekrachtiging
Gebruik positieve bekrachtiging om gewenst gedrag te belonen. Dit kan in de vorm van complimenten, kleine beloningen of een positief woord. Door positieve ervaringen te creëren, help je het kind om vertrouwen op te bouwen en zich beter te voelen over zichzelf en de omgeving. Zelf vind ik het prettig om de complimenten tastbaar en visueel te maken met een ‘spaarpot’. Dit is een lege jampot met knutselpompoms van de HEMA.
Het benaderen en verder helpen van een kind vanuit een traumasensitieve benadering vraagt om geduld, empathie en een consistente aanpak. Door een vertrouwensrelatie op te bouwen, structuur en veiligheid te bieden, en kalmerende technieken zoals kalmkaarten en een kalmhoekje te introduceren, kun je een omgeving creëren waarin kinderen zich gezien en begrepen voelen. Dit helpt hen om beter om te gaan met hun emoties en gedrag, en ondersteunt hun leerproces op een positieve manier.
